4 октябр- Рӯзи байналмилалии ҳайвонот
Санаи 4 октябр дар бисёрии давлатҳои дунё ҳамчун Рӯзи байналхалқии ҳайвонот таҷлил мешавад. Доир ба эълони ин ҷашни экологӣ аввалин маротиба дар Конгресси байналхалқии ҷонибдорони ҳаракати ҳифзи табиат, ки дар шаҳри Флоренсияи давлати Италия соли 1931 баргузор шуда буд, қарор кабул карда шудааст.
Аз ҷониби дигар қабули ин санаи экологӣ ба хотири рӯзи таваллуди сарпарастори олами ҳайвонот Франсиско Ассиск мебошад. Бахшида ба ин рӯз дар аксар давлатҳои дунё чорабиниҳои гуногуни оммавӣ гузаронида мешавад. Ин беҳуда нест, зеро дар рӯи замин намудҳои гуногуни ҳайвонот ҳаёт ба сар мебаранд, ки барои инсон аҳамияти калон доранд. Аз намудҳои гуногуни олами ҳайвонот миқдори зиёди онҳо аҳамияти калони саноатӣ дошта, намудҳои алоҳидаи онҳоро инсон барои қонеъ гардонидани талаботи худ шикор мекунад. Солҳои охир дар натиҷаи фаъолияти нодурусти инсон баъзе намудҳои олами ҳайвоноти рӯи замин кам шуда ва ҳатто баъзе намуди онҳо зери хатари нестшавӣ қарор гирифтаанд.
Дар Тоҷикистони куҳсор тибқи маълумотҳои охирин беш аз 13 ҳазор намуди олами ҳайвонот ба қайд гирифта шудааст, ки онҳо дар минтақаҳои гуногуни табиӣ маскан гирифтаанд. Солҳои охир дар зери фаъолияти инсон, яъне бунёди шаҳрҳо, аз худ кардани заминҳо сохтмонҳои азим, инчунин истифодабарии заҳрдоруҳо бар зидди касалиҳои гуногуни зироатҳои кишоварзӣ, риоя накардани меъёри онҳо, поймол кардани лонаи парандаҳо, нобуд кардани муҳити зисти ҳайвонот, хароб кардани киштзори хӯрока, ниҳолу буттазорҳо, афзудани усулҳои гуногуни шикор ва сайди моҳӣ ба камшавии шумораи ҳайвонот оварда расонида истодааст.
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар маҷмӯи муаммоҳои замонавии муосир аҳамияти калон доштани гуногунии биологии кишварамонро хуб баҳогузорӣ намуда, аҳли башариятро ба ҳалли мушкилотҳои экологӣ ҷалб намудаанд.
Аз ҷумла ҳифзи олами ҳайвонот, афзун кардани захираҳои табиии онҳо, дар ҳолати табиӣ нигоҳ доштани мавзеъҳои хоси муҳити зисти ҳар як гуруҳи олами ҳайвонот ва ғайраҳо аз талаботҳои қонунҳои ҳифзи муҳити зист мебошад.
Фаъолияти инсон дар азхудкунии сарватҳои табиӣ то ба дараҷае омада расидааст, ки баъзе намуди олами ҳайвонот дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон тамоман нест шуда, баъзе намудҳои дигар дар зинаи маҳвшавӣ қарор доранд. Вобаста ба вазъи имрӯзаи гуногунии биологии ҷумҳуриамон дар нашри дуюми Китоби Сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон маълумоти муфассал оварда шудааст.
Дар соли сипаришудаистода маҳсули меҳнати бисёрсолаи олимони Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи академик Бобоҷон Ғафуров ҷамъбаст карда шуд, ки натиҷаи он китоби «Намудҳои нодир ва маҳвшудаистодаи олами наботот ва ҳайвонот дар вилояти Суғд» мебошад. Ба навиштаи муаллифони китоб гуногунии олами набототу ҳайвоноти як гӯшаи кишвари маҳбубамон дар мисоли вилояти Суғд гуногунрангу нотакрор буда, онҳоро ҳифз намудану самаранок истифода бурдан лозим аст. Дар китоб қайд шудааст, ки намудҳои гуруҳҳои олами ҳайвоноти вилоят ба ҳифз намудан эҳтиёҷ доранд ва олимон умед доранд, ки ҳоло низ дер нашудааст ва аз ин рӯ огоҳ менамоянд, ки ҳар як шаҳрванди ватандӯст бояд ба табиат муносибати бошуурона намуда, ҳангоми азхудкунии ин ё он минтақаи диёрамон пеш аз ҳама барои ба таназзул дучор нашудани олами набототу ҳайвоноти он чораҳо андешад.
Дар китоб доир ба 99 намуди ҳайвоноти нодир ва маҳвшудаистодаи қаламрави вилоят, аз ҷумла 7 намуди нармбаданҳо, 11 намуди ҳашаротҳо, 10 намуди моҳиҳо, 17 намуди хазандаҳо, 22 намуди парандаҳо ва 32 намуди ширхӯрҳо маълумот дода шудааст.
Аз тарафи дигар, ҳар як шаҳрванди ватандӯст ҳангоми истифодабарии захираҳои табиии гуногунии биологии кишварамон, пеш аз ҳама, бояд ба ин нишондиҳандаҳо аҳамияти ҷиддӣ дода, барои ҳифз ва самаранок нигоҳ доштани онҳо ва барои наслҳои ояндаи ҷумҳуриамон мерос гузоштан чорабиниҳои мушаххас андешад. Дар ин самт, Раёсати ҳифзи муҳити зисти вилоят бо мақсади афзун намудани олами ҳайвоноти нодир ва маҳвшудаистодаи вилоятамон чорабиниҳои мушахас андешида истодаст.
Пеш аз ҳама қайд кардан лозим аст, ки дар соли ҷорӣ барои ғанӣ гардонидани захираҳои моҳӣ, бо иштироки бевоситаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зиёда аз 20 ҳазор моҳиҳои амури сафед, карп ва пешонапаҳни сафед ба Сирдарё паҳн карда шуд. Ин маъракаи муҳимро истифодабарандагони захираҳои моҳӣ идома дода, ният доранд, ки миқдор ва сифати моҳиҳои ба ин мақсад пешбинишударо ба маротиба афзун намоянд.
Раёсати ҳифзи муҳити зисти вилоят бахшида ба «Соли рушди сайёҳӣ ва ҳунарҳои мардумӣ», баҳри татбиқ ва иҷрои нақшаи чорабиниҳои «Барномаи давлатии комплексии рушди тарбия ва маърифати экологии аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар давраи то соли 2020» бо муассисаҳои таълимӣ ҳамкории зич дошта, баҳри баланд бардоштани маърифат ва донишҳои экологии аҳолӣ корбарӣ намуда истодааст. Ҷиҳати вусъат бахшидани корҳо дар татбиқи амалии Барнома бо кормандони соҳаи маориф, тандурустӣ, саноат, муассисаҳои таҳсилоти миёнаи умумӣ ва коллеҷу донишгоҳҳо мунтазам вохӯриҳо баргузор мегардад.
Кормандони Раёсат дар мавзуҳои гуногуни экологӣ, аз қабили ҳифз намудани олами ҳайвонот, самаранок истифодабарӣ ва афзун намудани захираи табиии онҳо бо воситаи садо ва симои вилоят барномаҳо омода мекунанд ва барои шинос намудани қонунҳои ҳифзи табиат дар байни аҳолӣ корҳои тарғиботӣ мегузаронанд.
Имрӯз Раёсати ҳифзи муҳити зисти вилоят ба ҳар шаҳрванди табиатдӯст муроҷиат намуда, огоҳ менамояд, ки олами гуногунранги диёрамон ҳам миқдоран ва ҳам сифатан тағйир ёфта истодааст. Аз дигар тараф, гуногунии олами ҳайвоноти кишварамонро нагузорем, ки несту нобуд шавад, мо бояд ба насли ояндаи худ табиати нотакрори зебо ва гуногунранги бойро солим ба мерос гузорем.
Г. Каримов, мутахассис — моҳишиноси
Раёсати хифзи мухити зисти вилояти Суғд
